اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر)
سیل یکی از بلایای طبیعی است که میتواند فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و پایداری محیط را تهدید کند؛ بنابراین شناسایی مناطق مستعد سیلخیز حوزه آبخیز امری ضروری در این زمینه است. هدف پژوهش حاضر، اولویتبندی و تحلیل فضایی سیلخیزی حوزه آبخیز قمصر با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره و منطق فازی است...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Ferdowsi University of Mashhad
2024-01-01
|
| Series: | جغرافیا و مخاطرات محیطی |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://geoeh.um.ac.ir/article_42846_4fa0f84960a8e876e2b4d56445de1c99.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832592590931755008 |
|---|---|
| author | دانیال صیاد هدی قاسمیه زهرا ناصریان اصل |
| author_facet | دانیال صیاد هدی قاسمیه زهرا ناصریان اصل |
| author_sort | دانیال صیاد |
| collection | DOAJ |
| description | سیل یکی از بلایای طبیعی است که میتواند فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و پایداری محیط را تهدید کند؛ بنابراین شناسایی مناطق مستعد سیلخیز حوزه آبخیز امری ضروری در این زمینه است. هدف پژوهش حاضر، اولویتبندی و تحلیل فضایی سیلخیزی حوزه آبخیز قمصر با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره و منطق فازی است که با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با روشFUZZY-AHP انجام‌شده است. برای این منظور ابتدا 14 معیار مؤثر بر سیلخیزی حوضه (شامل باران، ارتفاع، کاربری اراضی، بافت خاک، سنگ‌شناسی، فاصله از رودخانه، شیب، تراکم زهکشی، رتبه آبراهه، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص توان آبراهه، تجمع جریان، انحنای سطح، انحنای طولی) شناسایی شد و سپس در نرم‌افزار Expert choice 11 بین معیارها با روش AHP مقایسههای زوجی انجام گردید و وزن نهایی هر معیار به دست آمد. در ادامه، معیارها با استفاده از توابع فازیlinear و large فازیسازی شدند و درنهایت وزنهای نهایی به‌دست‌آمده برای هر معیار در لایههای مربوطه اعمال شد و نقشه نهایی سیلخیزی حوضه تهیه گردید. نتایج حاصل از اولویتبندی معیارهای کمی و کیفی بر اساس نظر کارشناسان آبخیزداری با روش AHP نشان داد از بین 14 معیار پیشنهادی، معیار باران با وزن نهایی 229/0 بیشترین تأثیر را در سیلخیزی حوضه دارد. همچنین معیارهای بافت خاک سنگین تا خیلی سنگین (499/0)، واحد سنگی Plvav (252/0)، کاربریهای پهنههای آبی و اراضی لخت به ترتیب با وزن نهایی 345/0 و 225/0 نقش پررنگ‌تری در سیلخیزی حوضه دارند. نتایج حاصل از نقشه نهایی سیلخیزی حوضه نشان داد که حدود 841/30، 056/27 و 406/12 درصد از مساحت کل حوضه به ترتیب در طبقه سیلخیزی متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار دارند که این مناطق بیشتر در بخش مرکزی و در امتداد جنوب شرقی حوضه واقع شدهاند؛ بنابراین آگاهی از پتانسیل سیلخیزی حوضه میتواند در جهت تدوین برنامههای مدیریت بحران در هنگام مواجه‌شدن با سیلاب مؤثر واقع شود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-af80859fccfc4f9c8ca919acfbb4db4b |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-1682 2383-3076 |
| language | English |
| publishDate | 2024-01-01 |
| publisher | Ferdowsi University of Mashhad |
| record_format | Article |
| series | جغرافیا و مخاطرات محیطی |
| spelling | doaj-art-af80859fccfc4f9c8ca919acfbb4db4b2025-01-21T06:40:52ZengFerdowsi University of Mashhadجغرافیا و مخاطرات محیطی2322-16822383-30762024-01-0112413915910.22067/geoeh.2022.76678.122642846اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر)دانیال صیاد0هدی قاسمیه1زهرا ناصریان اصل2دانش‌آموخته دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری- آب، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشاندانشیار علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشاندانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیز- حفاظت آب‌وخاک، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشانسیل یکی از بلایای طبیعی است که میتواند فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و پایداری محیط را تهدید کند؛ بنابراین شناسایی مناطق مستعد سیلخیز حوزه آبخیز امری ضروری در این زمینه است. هدف پژوهش حاضر، اولویتبندی و تحلیل فضایی سیلخیزی حوزه آبخیز قمصر با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره و منطق فازی است که با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با روشFUZZY-AHP انجام‌شده است. برای این منظور ابتدا 14 معیار مؤثر بر سیلخیزی حوضه (شامل باران، ارتفاع، کاربری اراضی، بافت خاک، سنگ‌شناسی، فاصله از رودخانه، شیب، تراکم زهکشی، رتبه آبراهه، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص توان آبراهه، تجمع جریان، انحنای سطح، انحنای طولی) شناسایی شد و سپس در نرم‌افزار Expert choice 11 بین معیارها با روش AHP مقایسههای زوجی انجام گردید و وزن نهایی هر معیار به دست آمد. در ادامه، معیارها با استفاده از توابع فازیlinear و large فازیسازی شدند و درنهایت وزنهای نهایی به‌دست‌آمده برای هر معیار در لایههای مربوطه اعمال شد و نقشه نهایی سیلخیزی حوضه تهیه گردید. نتایج حاصل از اولویتبندی معیارهای کمی و کیفی بر اساس نظر کارشناسان آبخیزداری با روش AHP نشان داد از بین 14 معیار پیشنهادی، معیار باران با وزن نهایی 229/0 بیشترین تأثیر را در سیلخیزی حوضه دارد. همچنین معیارهای بافت خاک سنگین تا خیلی سنگین (499/0)، واحد سنگی Plvav (252/0)، کاربریهای پهنههای آبی و اراضی لخت به ترتیب با وزن نهایی 345/0 و 225/0 نقش پررنگ‌تری در سیلخیزی حوضه دارند. نتایج حاصل از نقشه نهایی سیلخیزی حوضه نشان داد که حدود 841/30، 056/27 و 406/12 درصد از مساحت کل حوضه به ترتیب در طبقه سیلخیزی متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار دارند که این مناطق بیشتر در بخش مرکزی و در امتداد جنوب شرقی حوضه واقع شدهاند؛ بنابراین آگاهی از پتانسیل سیلخیزی حوضه میتواند در جهت تدوین برنامههای مدیریت بحران در هنگام مواجه‌شدن با سیلاب مؤثر واقع شود.https://geoeh.um.ac.ir/article_42846_4fa0f84960a8e876e2b4d56445de1c99.pdfتوابع فازیمناطق مستعد سیل‌خیزمناطق نیمه‌خشکنرم‌افزار expert choice |
| spellingShingle | دانیال صیاد هدی قاسمیه زهرا ناصریان اصل اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) جغرافیا و مخاطرات محیطی توابع فازی مناطق مستعد سیلخیز مناطق نیمه‌خشک نرم‌افزار expert choice |
| title | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) |
| title_full | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) |
| title_fullStr | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) |
| title_full_unstemmed | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) |
| title_short | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد FUZZY-AHP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قمصر) |
| title_sort | اولویتبندی و تحلیل فضایی پتانسیل سیلخیزی مبتنی بر رویکرد fuzzy ahp مطالعه موردی حوزه آبخیز قمصر |
| topic | توابع فازی مناطق مستعد سیلخیز مناطق نیمه‌خشک نرم‌افزار expert choice |
| url | https://geoeh.um.ac.ir/article_42846_4fa0f84960a8e876e2b4d56445de1c99.pdf |
| work_keys_str_mv | AT dạnyạlṣyạd ạwlwytbndywtḥlylfḍạyyptạnsylsylkẖyzymbtnybrrwyḵrdfuzzyahpmṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzqmṣr AT hdyqạsmyh ạwlwytbndywtḥlylfḍạyyptạnsylsylkẖyzymbtnybrrwyḵrdfuzzyahpmṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzqmṣr AT zhrạnạṣryạnạṣl ạwlwytbndywtḥlylfḍạyyptạnsylsylkẖyzymbtnybrrwyḵrdfuzzyahpmṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzqmṣr |