بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه
سابقه و هدف: استویا (Stevia rebaudiana) شیرین‌ترین گیاه جهان است که به‌عنوان جایگزین مناسب شکر برای درمان مشکلات ناشی از چاقی و دیابت موردتوجه قرار گرفته است ولی بذور آن به‌سختی جوانه زده و بسیاری از آنها به‌دلیل پدیده خودناسازگاری در هنگام شکل‌گیری غالباً پوک و عقیم هستند. همچنین، تکثیر از طرق بذر...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2018-11-01
|
| Series: | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jopp.gau.ac.ir/article_4355_1f2662692622dca2feee4649be72da6d.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832586658566897664 |
|---|---|
| author | مهسا زارعی سارا دژستان مهدی بهنامیان |
| author_facet | مهسا زارعی سارا دژستان مهدی بهنامیان |
| author_sort | مهسا زارعی |
| collection | DOAJ |
| description | سابقه و هدف: استویا (Stevia rebaudiana) شیرین‌ترین گیاه جهان است که به‌عنوان جایگزین مناسب شکر برای درمان مشکلات ناشی از چاقی و دیابت موردتوجه قرار گرفته است ولی بذور آن به‌سختی جوانه زده و بسیاری از آنها به‌دلیل پدیده خودناسازگاری در هنگام شکل‌گیری غالباً پوک و عقیم هستند. همچنین، تکثیر از طرق بذر مانع تولید جمعیت همسان می‌شود. به‌همین دلیل، کشت بافت رهیافت مناسبی برای تکثیر سریع این گیاه می‌باشد. هدف از این پژوهش دست یافتن به روشی سریع و کارامد برای ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا و تکثیر انبوه کلون‌های آن در سطح وسیع است. مواد و روش‌ها: این پژوهش در دو آزمایش جداگانه به اجرا در آمد. در آزمایش اول، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با غلظت‌های 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر برای هر کدام از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی IAA ، NAA، IBA، BAP، Kin و GA3 به‌عنوان تیمارهای منفرد به‌همراه تیمار شاهد (فاقد تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی) کشت شدند. آزمایش بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. آزمایش دوم بر اساس نتایج آزمایش اول طراحی گردید. بنابراین، در آزمایش دوم، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با BAP (0، 1، 2، 3 و 4 میلی‌گرم در لیتر) و Kin (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. در آزمایش ریشه‌زایی، ریز شاخه‌ها در دو محیط کشت MS و MS 1/2 حاوی غلظت‌های مختلف NAA (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. این آزمایش همانند آزمایش دوم اجرا گردید. در تمامی آزمایشات، صفات 30 روز پس از کشت و نگهداری در اتاقک رشد اندازه‌گیری شدند. در نهایت، گیاهچه‌های ریشه‌دارشده در ابتدا به شرایط اتاقک رشد سازگار شدند و سپس به گلخانه منتقل شدند. یافته‌ها: در آزمایش اول اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر کلیه صفات معنی‌داری بود (p <0.01)، محیط کشت MS حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP موثرترین تیمار در بیشترین تعداد شاخه و تعداد میانگره (به‌ترتیب با میانگین 75/5 شاخه و 5/19 میانگره در بوته) بود و بیشترین طول شاخه مربوط به 2 میلی‌گرم در لیتر Kin و 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر GA3 بود و بهترین تیمارهای کالوس‌دهی 5/1 میلی‌گرم در لیتر IBA، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر BAP بودند. در آزمایش دوم، برهمکنش BAP ×Kin بر کلیه صفات معنی‌داری بود. بیشترین میزان تکثیر شاخه و تعداد میانگره از محیط کشت MS غنی‌شده با 1 میلی‌گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی‌گرم در لیتر Kin (به‌ترتیب با میانگین 67/17 شاخه و 67/38 میانگره در بوته) به‌دست آمد. تعداد شاخه‌ها در این تیمار بعد از یک ماه نگهداری مجدد در اتاقک کشت به‌طور قابل‌توجهی از 67/17 به 55 شاخه در بوته افزایش یافت. موثرترین پاسخ ریشه‌زایی به تعداد ریشه (با میانگین 55 ریشه در بوته) در محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر NAA مشاهده شد. حدود 92 درصد از گیاهچه‌های رشدیافته در شرایط درون شیشه‌ای به-طور موفقیت‌آمیزی با شرایط گلخانه سازگار شدند. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج همانند مطالعات قبلی حاکی از واکنش مثبت و خوب گیاه استویا به کشت بافت است. محیط کشت MS غنی-شده با 1 میلی‌گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی‌گرم در لیتر Kin برای پرآوری شاخه ریزنمونه رأس شاخه استویا توصیه می‌شود و همچنین نگهداری ریزنمونه‌های کشت‌شده به مدت دو ماه در اتاقک رشد به‌طور چشمگیری تعداد شاخه‌ها را افزایش می‌دهد. در ریشه‌زایی نیز محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر NAA نتیجه‌بخش بود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-944f3ce0df7c487e96f207bb4ef2ab46 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-2050 2322-2778 |
| language | fas |
| publishDate | 2018-11-01 |
| publisher | Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources |
| record_format | Article |
| series | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| spelling | doaj-art-944f3ce0df7c487e96f207bb4ef2ab462025-01-25T06:52:49ZfasGorgan University of Agricultural Sciences and Natural ResourcesPizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī2322-20502322-27782018-11-01253274010.22069/jopp.2018.13468.22154355بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخهمهسا زارعی0سارا دژستان1مهدی بهنامیان2دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلیاستادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلیاستادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه محقق اردبیلیسابقه و هدف: استویا (Stevia rebaudiana) شیرین‌ترین گیاه جهان است که به‌عنوان جایگزین مناسب شکر برای درمان مشکلات ناشی از چاقی و دیابت موردتوجه قرار گرفته است ولی بذور آن به‌سختی جوانه زده و بسیاری از آنها به‌دلیل پدیده خودناسازگاری در هنگام شکل‌گیری غالباً پوک و عقیم هستند. همچنین، تکثیر از طرق بذر مانع تولید جمعیت همسان می‌شود. به‌همین دلیل، کشت بافت رهیافت مناسبی برای تکثیر سریع این گیاه می‌باشد. هدف از این پژوهش دست یافتن به روشی سریع و کارامد برای ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا و تکثیر انبوه کلون‌های آن در سطح وسیع است. مواد و روش‌ها: این پژوهش در دو آزمایش جداگانه به اجرا در آمد. در آزمایش اول، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با غلظت‌های 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر برای هر کدام از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی IAA ، NAA، IBA، BAP، Kin و GA3 به‌عنوان تیمارهای منفرد به‌همراه تیمار شاهد (فاقد تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی) کشت شدند. آزمایش بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. آزمایش دوم بر اساس نتایج آزمایش اول طراحی گردید. بنابراین، در آزمایش دوم، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با BAP (0، 1، 2، 3 و 4 میلی‌گرم در لیتر) و Kin (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. در آزمایش ریشه‌زایی، ریز شاخه‌ها در دو محیط کشت MS و MS 1/2 حاوی غلظت‌های مختلف NAA (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. این آزمایش همانند آزمایش دوم اجرا گردید. در تمامی آزمایشات، صفات 30 روز پس از کشت و نگهداری در اتاقک رشد اندازه‌گیری شدند. در نهایت، گیاهچه‌های ریشه‌دارشده در ابتدا به شرایط اتاقک رشد سازگار شدند و سپس به گلخانه منتقل شدند. یافته‌ها: در آزمایش اول اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر کلیه صفات معنی‌داری بود (p <0.01)، محیط کشت MS حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP موثرترین تیمار در بیشترین تعداد شاخه و تعداد میانگره (به‌ترتیب با میانگین 75/5 شاخه و 5/19 میانگره در بوته) بود و بیشترین طول شاخه مربوط به 2 میلی‌گرم در لیتر Kin و 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر GA3 بود و بهترین تیمارهای کالوس‌دهی 5/1 میلی‌گرم در لیتر IBA، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر BAP بودند. در آزمایش دوم، برهمکنش BAP ×Kin بر کلیه صفات معنی‌داری بود. بیشترین میزان تکثیر شاخه و تعداد میانگره از محیط کشت MS غنی‌شده با 1 میلی‌گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی‌گرم در لیتر Kin (به‌ترتیب با میانگین 67/17 شاخه و 67/38 میانگره در بوته) به‌دست آمد. تعداد شاخه‌ها در این تیمار بعد از یک ماه نگهداری مجدد در اتاقک کشت به‌طور قابل‌توجهی از 67/17 به 55 شاخه در بوته افزایش یافت. موثرترین پاسخ ریشه‌زایی به تعداد ریشه (با میانگین 55 ریشه در بوته) در محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر NAA مشاهده شد. حدود 92 درصد از گیاهچه‌های رشدیافته در شرایط درون شیشه‌ای به-طور موفقیت‌آمیزی با شرایط گلخانه سازگار شدند. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج همانند مطالعات قبلی حاکی از واکنش مثبت و خوب گیاه استویا به کشت بافت است. محیط کشت MS غنی-شده با 1 میلی‌گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی‌گرم در لیتر Kin برای پرآوری شاخه ریزنمونه رأس شاخه استویا توصیه می‌شود و همچنین نگهداری ریزنمونه‌های کشت‌شده به مدت دو ماه در اتاقک رشد به‌طور چشمگیری تعداد شاخه‌ها را افزایش می‌دهد. در ریشه‌زایی نیز محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی‌گرم در لیتر NAA نتیجه‌بخش بود.https://jopp.gau.ac.ir/article_4355_1f2662692622dca2feee4649be72da6d.pdfاکسینپرآوری شاخهتنظیم‌کننده‌های رشد گیاهیریشه‌زاییسیتوکنین |
| spellingShingle | مهسا زارعی سارا دژستان مهدی بهنامیان بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī اکسین پرآوری شاخه تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی ریشه‌زایی سیتوکنین |
| title | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| title_full | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| title_fullStr | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| title_full_unstemmed | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| title_short | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| title_sort | بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا stevia rebaudiana از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه |
| topic | اکسین پرآوری شاخه تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی ریشه‌زایی سیتوکنین |
| url | https://jopp.gau.ac.ir/article_4355_1f2662692622dca2feee4649be72da6d.pdf |
| work_keys_str_mv | AT mhsạzạrʿy bhynhsạzyryzạzdyạdygyạhdạrwyytjạryạstwyạsteviarebaudianaạzṭryqḵsẖtdrwnsẖysẖhạyryznmwnhrạssẖạkẖh AT sạrạdzẖstạn bhynhsạzyryzạzdyạdygyạhdạrwyytjạryạstwyạsteviarebaudianaạzṭryqḵsẖtdrwnsẖysẖhạyryznmwnhrạssẖạkẖh AT mhdybhnạmyạn bhynhsạzyryzạzdyạdygyạhdạrwyytjạryạstwyạsteviarebaudianaạzṭryqḵsẖtdrwnsẖysẖhạyryznmwnhrạssẖạkẖh |