Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939)
Ogród Botaniczny Uniwersytetu w Wilnie był łącznie przez ponad 70 lat placówką należącą do botaniki polskiej. Utworzony w 1781 r. przez Jeana Emmanuela Giliberta (1741–1814), w praktyce funkcjonujący od 1782 r., działał do 1842 r., kiedy to został zlikwidowany przez rosyjskiego zaborcę. W 1919 r....
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Polish Academy of Arts and Sciences
2016-11-01
|
| Series: | Studia Historiae Scientiarum |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/6776 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832575530412539904 |
|---|---|
| author | Alicja Zemanek Piotr Köhler |
| author_facet | Alicja Zemanek Piotr Köhler |
| author_sort | Alicja Zemanek |
| collection | DOAJ |
| description |
Ogród Botaniczny Uniwersytetu w Wilnie był łącznie przez ponad 70 lat placówką należącą do botaniki polskiej. Utworzony w 1781 r. przez Jeana Emmanuela Giliberta (1741–1814), w praktyce funkcjonujący od 1782 r., działał do 1842 r., kiedy to został zlikwidowany przez rosyjskiego zaborcę.
W 1919 r. założono w nowym miejscu Ogród Botaniczny Uniwersytetu Stefana Batorego (czynny od 1920 r.), pełniący funkcję zakładu pomocniczego dwóch zakładów (katedr) botanicznych. Organizatorem i pierwszym dyrektorem był w latach 1920–1923 fizjolog roślin – Piotr Wiśniewski (1884–1971). W latach 1924–1937 kierownictwo sprawował Józef Trzebiński (1867–1941) – mykolog, jeden z twórców polskiej fitopatologii, a w latach 1937–1939 – Franciszek Ksawery Skupieński (1888–1962) – badacz śluzowców.
Dla rozwoju Ogrodu duże zasługi położył główny ogrodnik, czyli inspektor Konstanty Prószyński (Proszyński; 1859–1936), były właściciel ziemski, przyrodnik amator, autor jednej publikacji mykologicznej, zatrudniony w latach 1919–1936. Ogród, obejmujący ok. 2 ha, usytuowany był w zakolu rzeki Wilii zwanym Zakretem (po litewsku Vingis), poza centrum miasta. Mimo trudności finansowych założono tutaj działy roślin analogiczne do istniejących w innych ogrodach botanicznych: systematyki ogólnej, flory krajowej, roślin piaskowych (psammofilnych), roślin uprawnych, ekologii roślin, alpinarium, torfowisko wysokie, a także arboretum oraz gatunki wodne i błotne.
W latach 1926–1929 wybudowano szklarnię dla uprawy roślin ciepłych stref klimatycznych. Grupy ilustrujące roślinność różnych typów siedlisk odzwierciedlały rozwój ekologii i fitosocjologii w nauce tego okresu. Liczba uprawianych gatunków wzrastała w miarę upływu czasu: od 1347 w latach 1923/1924 do ok. 2800 w okresie 1936/1937. Począwszy od 1923 r. zaczęto wydawać drukowane katalogi nasion. Prowadzono tutaj doświadczenia do prac naukowych, m.in. z zakresu fitopatologii. Kolekcje roślin wykorzystywano w czasie zajęć ze studentami, a także do edukacji młodzieży szkolnej i szerokiej publiczności.
Po przyłączeniu Wilna do Litwy w 1939 r. władze litewskie zamknęły Uniwersytet Stefana Batorego, kończąc tym samym historię polskiego ogrodu botanicznego. Obecnie jego teren jest jednym z działów Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wileńskiego (dział „Vingis” – Vilniaus universiteto botanikos sodas). Nadal służy studentom i mieszkańcom miasta, a kwitnące rośliny używane są do ozdabiania uniwersyteckich sal i uświetniania uroczystości.
|
| format | Article |
| id | doaj-art-86f871615064448bb6c4446cd3eb66b8 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2451-3202 2543-702X |
| language | English |
| publishDate | 2016-11-01 |
| publisher | Polish Academy of Arts and Sciences |
| record_format | Article |
| series | Studia Historiae Scientiarum |
| spelling | doaj-art-86f871615064448bb6c4446cd3eb66b82025-01-31T23:46:13ZengPolish Academy of Arts and SciencesStudia Historiae Scientiarum2451-32022543-702X2016-11-0115Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939)Alicja Zemanek0Piotr Köhler1Ogród Botaniczny Instytut Botaniki UJZakład Badań i Dokumentacji Polarnej im. prof. Z. Czeppego, Instytut Botaniki UJ Ogród Botaniczny Uniwersytetu w Wilnie był łącznie przez ponad 70 lat placówką należącą do botaniki polskiej. Utworzony w 1781 r. przez Jeana Emmanuela Giliberta (1741–1814), w praktyce funkcjonujący od 1782 r., działał do 1842 r., kiedy to został zlikwidowany przez rosyjskiego zaborcę. W 1919 r. założono w nowym miejscu Ogród Botaniczny Uniwersytetu Stefana Batorego (czynny od 1920 r.), pełniący funkcję zakładu pomocniczego dwóch zakładów (katedr) botanicznych. Organizatorem i pierwszym dyrektorem był w latach 1920–1923 fizjolog roślin – Piotr Wiśniewski (1884–1971). W latach 1924–1937 kierownictwo sprawował Józef Trzebiński (1867–1941) – mykolog, jeden z twórców polskiej fitopatologii, a w latach 1937–1939 – Franciszek Ksawery Skupieński (1888–1962) – badacz śluzowców. Dla rozwoju Ogrodu duże zasługi położył główny ogrodnik, czyli inspektor Konstanty Prószyński (Proszyński; 1859–1936), były właściciel ziemski, przyrodnik amator, autor jednej publikacji mykologicznej, zatrudniony w latach 1919–1936. Ogród, obejmujący ok. 2 ha, usytuowany był w zakolu rzeki Wilii zwanym Zakretem (po litewsku Vingis), poza centrum miasta. Mimo trudności finansowych założono tutaj działy roślin analogiczne do istniejących w innych ogrodach botanicznych: systematyki ogólnej, flory krajowej, roślin piaskowych (psammofilnych), roślin uprawnych, ekologii roślin, alpinarium, torfowisko wysokie, a także arboretum oraz gatunki wodne i błotne. W latach 1926–1929 wybudowano szklarnię dla uprawy roślin ciepłych stref klimatycznych. Grupy ilustrujące roślinność różnych typów siedlisk odzwierciedlały rozwój ekologii i fitosocjologii w nauce tego okresu. Liczba uprawianych gatunków wzrastała w miarę upływu czasu: od 1347 w latach 1923/1924 do ok. 2800 w okresie 1936/1937. Począwszy od 1923 r. zaczęto wydawać drukowane katalogi nasion. Prowadzono tutaj doświadczenia do prac naukowych, m.in. z zakresu fitopatologii. Kolekcje roślin wykorzystywano w czasie zajęć ze studentami, a także do edukacji młodzieży szkolnej i szerokiej publiczności. Po przyłączeniu Wilna do Litwy w 1939 r. władze litewskie zamknęły Uniwersytet Stefana Batorego, kończąc tym samym historię polskiego ogrodu botanicznego. Obecnie jego teren jest jednym z działów Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wileńskiego (dział „Vingis” – Vilniaus universiteto botanikos sodas). Nadal służy studentom i mieszkańcom miasta, a kwitnące rośliny używane są do ozdabiania uniwersyteckich sal i uświetniania uroczystości. https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/6776Ogród Botaniczny w WilnieUniwersytet Stefana Batorego w Wilniekolekcje roślinnauczanie botanikiJean Emmanuel GilibertKonstanty Prószyński (Proszyński) |
| spellingShingle | Alicja Zemanek Piotr Köhler Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) Studia Historiae Scientiarum Ogród Botaniczny w Wilnie Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie kolekcje roślin nauczanie botaniki Jean Emmanuel Gilibert Konstanty Prószyński (Proszyński) |
| title | Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) |
| title_full | Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) |
| title_fullStr | Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) |
| title_full_unstemmed | Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) |
| title_short | Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919–1939) |
| title_sort | historia ogrodu botanicznego uniwersytetu stefana batorego w wilnie 1919 1939 |
| topic | Ogród Botaniczny w Wilnie Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie kolekcje roślin nauczanie botaniki Jean Emmanuel Gilibert Konstanty Prószyński (Proszyński) |
| url | https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/6776 |
| work_keys_str_mv | AT alicjazemanek historiaogrodubotanicznegouniwersytetustefanabatoregowwilnie19191939 AT piotrkohler historiaogrodubotanicznegouniwersytetustefanabatoregowwilnie19191939 |