Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego
Artykuł dotyczy koncepcji nauki Andrzeja Trzcińskiego (1749–1823), krakowskiego profesora fizyki epoki oświecenia. W 1811 roku opublikował on Uwagi na Rozprawę o krytyce Stanisława Potockiego. Zazwyczaj tekst ten był postrzegany przez badaczy jako niewiele znaczące, złośliwe uwagi pod adresem Stani...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Polish Academy of Arts and Sciences
2024-09-01
|
| Series: | Studia Historiae Scientiarum |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/8814 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832575584152059904 |
|---|---|
| author | Milena Cygan |
| author_facet | Milena Cygan |
| author_sort | Milena Cygan |
| collection | DOAJ |
| description |
Artykuł dotyczy koncepcji nauki Andrzeja Trzcińskiego (1749–1823), krakowskiego profesora fizyki epoki oświecenia. W 1811 roku opublikował on Uwagi na Rozprawę o krytyce Stanisława Potockiego. Zazwyczaj tekst ten był postrzegany przez badaczy jako niewiele znaczące, złośliwe uwagi pod adresem Stanisława Potockiego (1755–1821) i jego dysertacji.
Celem artykułu jest wydobycie i ukazanie, że za argumentacją zawartą w Uwagach... stała odmienna względem Potockiego wizja nauki, a także kultury i sztuki.
W pierwszej kolejności zostało przedstawione kim był krakowski uczony oraz dlaczego jego postać i działalność pozostaje ciągle mało znana. Następnie na podstawie analiz tekstu Uwag... i porównań z Rozprawą o krytyce pokazano, że Trzciński był zwolennikiem empiryzmu, przeciwnikiem klasycyzmu (którego propagatorem był Potocki) oraz uczonym, który inspirował się sentymentalizmem i poglądami J.J. Rousseau. Wierny oświeceniowym ideałom Trzciński postulował badania nad Naturą. Uważał, że pierwszeństwo przed innymi dyscyplinami naukowymi mają nauki przyrodnicze, gdyż są użyteczne (ułatwiają życie, polepszają jego jakość oraz służą wszystkim, to znaczy dobru ogólnemu). Nauki piękne, sztuka zarezerwowane są dla nielicznych i nie przynoszą większych pożytków społeczności, poza przyjemnością i rozrywką.
W artykule poruszono również kwestię polskiego języka naukowego.
|
| format | Article |
| id | doaj-art-5a9dc8f4ac6641eb80408862ca902c4a |
| institution | Kabale University |
| issn | 2451-3202 2543-702X |
| language | English |
| publishDate | 2024-09-01 |
| publisher | Polish Academy of Arts and Sciences |
| record_format | Article |
| series | Studia Historiae Scientiarum |
| spelling | doaj-art-5a9dc8f4ac6641eb80408862ca902c4a2025-01-31T23:45:55ZengPolish Academy of Arts and SciencesStudia Historiae Scientiarum2451-32022543-702X2024-09-0123Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki PotockiegoMilena Cygan0Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie (Kraków Polska) Artykuł dotyczy koncepcji nauki Andrzeja Trzcińskiego (1749–1823), krakowskiego profesora fizyki epoki oświecenia. W 1811 roku opublikował on Uwagi na Rozprawę o krytyce Stanisława Potockiego. Zazwyczaj tekst ten był postrzegany przez badaczy jako niewiele znaczące, złośliwe uwagi pod adresem Stanisława Potockiego (1755–1821) i jego dysertacji. Celem artykułu jest wydobycie i ukazanie, że za argumentacją zawartą w Uwagach... stała odmienna względem Potockiego wizja nauki, a także kultury i sztuki. W pierwszej kolejności zostało przedstawione kim był krakowski uczony oraz dlaczego jego postać i działalność pozostaje ciągle mało znana. Następnie na podstawie analiz tekstu Uwag... i porównań z Rozprawą o krytyce pokazano, że Trzciński był zwolennikiem empiryzmu, przeciwnikiem klasycyzmu (którego propagatorem był Potocki) oraz uczonym, który inspirował się sentymentalizmem i poglądami J.J. Rousseau. Wierny oświeceniowym ideałom Trzciński postulował badania nad Naturą. Uważał, że pierwszeństwo przed innymi dyscyplinami naukowymi mają nauki przyrodnicze, gdyż są użyteczne (ułatwiają życie, polepszają jego jakość oraz służą wszystkim, to znaczy dobru ogólnemu). Nauki piękne, sztuka zarezerwowane są dla nielicznych i nie przynoszą większych pożytków społeczności, poza przyjemnością i rozrywką. W artykule poruszono również kwestię polskiego języka naukowego. https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/8814Andrzej TrzcińskiStanisław Kostka PotockinaukafilozofiaOświecenie |
| spellingShingle | Milena Cygan Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego Studia Historiae Scientiarum Andrzej Trzciński Stanisław Kostka Potocki nauka filozofia Oświecenie |
| title | Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego |
| title_full | Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego |
| title_fullStr | Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego |
| title_full_unstemmed | Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego |
| title_short | Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego |
| title_sort | oswieceniowa koncepcja nauki andrzeja trzcinskiego w uwagach na rozprawe o krytyce stanislawa kostki potockiego |
| topic | Andrzej Trzciński Stanisław Kostka Potocki nauka filozofia Oświecenie |
| url | https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/8814 |
| work_keys_str_mv | AT milenacygan oswieceniowakoncepcjanaukiandrzejatrzcinskiegowuwagachnarozpraweokrytycestanisławakostkipotockiego |