Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi
Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesi, Türk diyalektleri arasında Güney-Doğu (Türkistan/Uygur) grubu içerisinde yer alır. Çağatay Türkçesinin devamı olarak kabul edilen bu diyalektler daha sonra kendi yazı dillerini oluşturur. Dilde kullanılan kelimelerin bütünü söz varlığıdır. Bir dilin söz varlığı...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Atatürk University
2024-11-01
|
| Series: | Comparative Turkish Dialects and Literatures |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4055517 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1841540888739708928 |
|---|---|
| author | Yusuf Ulusoy |
| author_facet | Yusuf Ulusoy |
| author_sort | Yusuf Ulusoy |
| collection | DOAJ |
| description | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesi, Türk diyalektleri arasında Güney-Doğu (Türkistan/Uygur) grubu içerisinde yer alır. Çağatay Türkçesinin devamı olarak kabul edilen bu diyalektler daha sonra kendi yazı dillerini oluşturur. Dilde kullanılan kelimelerin bütünü söz varlığıdır. Bir dilin söz varlığı, o toplum hakkında önemli bilgiler verir. Bir toplum, başka bir toplumla çeşitli etkileşimler kurarak oradan kendi söz varlığına kelime alabilir. 1924 yılında Türkistan’da millî sınırlar çizilir. Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Başkurt vb. sözde ayrı ayrı milletler meydana getirilir. Türk kültürü üzerine bir Rus kültürü inşa edilmeye çalışılır. Bu bütünleşik ve iç içe hâl sonucunda Rusça kelimelerin Türk diyalektlerine nüfuz ettiği görülür. Bu diyalektler arasında bulunan Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesine de Rusça kelimeler etki eder yani söz varlığında Rusça etkisi görülür. Çalışmamızda, işgalci güçlerin etkisiyle Çinceden ve özellikle Rusçadan Yeni Uygur Türkçesinin ve Özbek Türkçesinin söz varlığına giren kelimeler incelenmiştir. Bu kelimeler tespit edilirken Kaynakça’da verilen; Uyġur Tiliniñ İzahliq Lüġiti, Özbekçe- Türkçe Sözlük ve Uzbek-English Dictionary sözlüklerden faydalanılmıştır. Alan başlıkları, gündelik hayatta en sık kullanılan kelimeler seçilerek belirlenmiştir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-3a51bb4aa5ed44b3bcbd1098b38680e6 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2822-4795 |
| language | English |
| publishDate | 2024-11-01 |
| publisher | Atatürk University |
| record_format | Article |
| series | Comparative Turkish Dialects and Literatures |
| spelling | doaj-art-3a51bb4aa5ed44b3bcbd1098b38680e62025-01-14T04:46:48ZengAtatürk UniversityComparative Turkish Dialects and Literatures2822-47952024-11-016182610.62425/ctdal.151276355Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet EtkisiYusuf Ulusoy0https://orcid.org/0000-0002-0663-9601ANKARA ÜNİVERSİTESİ, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİ VE EDEBİYATLARI (DR)Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesi, Türk diyalektleri arasında Güney-Doğu (Türkistan/Uygur) grubu içerisinde yer alır. Çağatay Türkçesinin devamı olarak kabul edilen bu diyalektler daha sonra kendi yazı dillerini oluşturur. Dilde kullanılan kelimelerin bütünü söz varlığıdır. Bir dilin söz varlığı, o toplum hakkında önemli bilgiler verir. Bir toplum, başka bir toplumla çeşitli etkileşimler kurarak oradan kendi söz varlığına kelime alabilir. 1924 yılında Türkistan’da millî sınırlar çizilir. Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Başkurt vb. sözde ayrı ayrı milletler meydana getirilir. Türk kültürü üzerine bir Rus kültürü inşa edilmeye çalışılır. Bu bütünleşik ve iç içe hâl sonucunda Rusça kelimelerin Türk diyalektlerine nüfuz ettiği görülür. Bu diyalektler arasında bulunan Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesine de Rusça kelimeler etki eder yani söz varlığında Rusça etkisi görülür. Çalışmamızda, işgalci güçlerin etkisiyle Çinceden ve özellikle Rusçadan Yeni Uygur Türkçesinin ve Özbek Türkçesinin söz varlığına giren kelimeler incelenmiştir. Bu kelimeler tespit edilirken Kaynakça’da verilen; Uyġur Tiliniñ İzahliq Lüġiti, Özbekçe- Türkçe Sözlük ve Uzbek-English Dictionary sözlüklerden faydalanılmıştır. Alan başlıkları, gündelik hayatta en sık kullanılan kelimeler seçilerek belirlenmiştir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4055517diluygurözbeksöz varlığısözlüklanguageuyghuruzbekvocabularydictionary |
| spellingShingle | Yusuf Ulusoy Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi Comparative Turkish Dialects and Literatures dil uygur özbek söz varlığı sözlük language uyghur uzbek vocabulary dictionary |
| title | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi |
| title_full | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi |
| title_fullStr | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi |
| title_full_unstemmed | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi |
| title_short | Yeni Uygur Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Varlığındaki Sovyet Etkisi |
| title_sort | yeni uygur turkcesi ve ozbek turkcesinin soz varligindaki sovyet etkisi |
| topic | dil uygur özbek söz varlığı sözlük language uyghur uzbek vocabulary dictionary |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4055517 |
| work_keys_str_mv | AT yusufulusoy yeniuygurturkcesiveozbekturkcesininsozvarlıgındakisovyetetkisi |