Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-tayr’ında Kuş Sembolleri ve Yedi Vâdi Metaforunun Tasavvufî Bağlamda Analizi
Bu makalede, Ferîdüddin Attâr’ın (ö.618/1221) Mantıku’t-Tayr adlı eserinde yer alan kuş sembollerinin, tasavvufî öğretiler ışığında nasıl anlamlandırıldığı ve insanın içsel yolculuğunu yansıtan simgeler olarak nasıl kullanıldığı derinlemesine ele alınmaktadır. Mantıku’t-Tayr...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Burdur Mehmet Akif Ersoy University
2024-12-01
|
| Series: | Burdur İlahiyat Dergisi |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.59932/burdurilahiyat.1576194 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Bu makalede, Ferîdüddin Attâr’ın (ö.618/1221) Mantıku’t-Tayr adlı eserinde yer alan kuş sembollerinin, tasavvufî öğretiler ışığında nasıl anlamlandırıldığı ve insanın içsel yolculuğunu yansıtan simgeler olarak nasıl kullanıldığı derinlemesine ele alınmaktadır. Mantıku’t-Tayr, tasavvufî düşüncenin insan ruhunu olgunlaştırma yolculuğunu adım adım betimleyen nadide bir eserdir ve eserdeki her bir kuş, insanın seyr u sülûk yolunda karşılaşabileceği zaafları, içsel çatışmaları ve erdemleri sembolize etmektedir. Bu semboller aracılığıyla Attâr, insan ruhunun kemale erme yolundaki içsel serüvenini, sembolik bir dil ve zengin bir anlatımla sunar. Attâr’ın eserde seçtiği kuş karakterleri, her biri belirli bir insanî özelliği temsil edecek şekilde tasarlanmıştır. Bu kuşlardan Hüdhüd, manevi rehberliği ve olgunlaşmış bir mürşid-i kâmili, bülbül ise dünyevî aşkın, güzellik karşısında kendini kaybetmenin ve aşka esir olmayı simgeler. Tavus kuşu, dünya hırsına ve kendini beğenmişliğe kapılmayı temsil ederken; papağan, ölümsüzlük arzusunu ve nefsi tatmin etme isteğini sembolize eder. Bu şekilde, her kuş, insanın iç dünyasında var olan bir özelliği ve onun manevi yolculuk sırasında aşması gereken engelleri sembolize eder. Eserdeki ana tema, kuşların Sîmurg’a ulaşmak için çıktıkları uzun ve çetin bir yolculuktur. Bu yolculuk, tasavvufta sâlikin içsel arayışını, hakikati bulma çabasını ve benliği aşma sürecini temsil eder. Bu süreç, Attâr tarafından yedi vadi üzerinden kurgulanmıştır: Talep, Aşk, Mârifet, İstiğna, Tevhîd, Hayret ve Fakr u Fenâ vadileri. Bu vadiler, manevi tekâmül yolunda birer aşamayı ifade ederken, sâlikin her vadide içsel dönüşüm geçirerek daha da olgunlaşmasını simgeler. Örneğin, Talep Vadisi, ilahi hakikate olan özlem ve arayış ile başlar. Aşk Vadisi'ne gelindiğinde, sâlik dünyevî aşkı aşarak ilahî aşka yönelir ve ruhsal arayışında derin bir sevgi ve bağlılık geliştirir. Mârifet Vadisi, ilahi bilgiye ulaşma çabasını ve bu yolda kazanılan hikmet ve içsel bilgeliği temsil eder. İstiğna Vadisi ise sâlikin Allah'tan başka her şeyden el çekmesini ve her türlü dünyevî bağlılıktan kurtulmasını ifade eder. Tevhîd Vadisi’nde sâlik, varlık âleminde birliği idrak eder; Hayret Vadisi’nde şaşkınlık ve huşu duygularıyla kendini kaybeder; nihayet Fakr u Fenâ Vadisi’nde ise tüm benliğinden arınarak yokluk makamına erişir. Bu yedi vadiyi aşan kuşlar, yolculuklarının sonunda Sîmurg’a ulaşır. Ancak Sîmurg ile karşılaştıklarında, aradıkları hakikatin aslında kendi öz benliklerinde saklı olduğunu fark ederler. Bu farkındalık, tasavvufta sıkça vurgulanan “nefsini bilen, Rabbini bilir” hakikatine işaret eder. Yani, insanın aslında kendi içsel yolculuğunda hakikati bulması, varlığının özüne ve Hakikat’e ulaşması gerekmektedir. Böylece Attâr, Sîmurg’un hem ilahi hakikatin hem de insanın kendi nefsinin sembolü olarak çift anlam taşıdığını ortaya koyar. Bu buluşma anı, sâlikin benlikten sıyrılıp ilahi hakikatle özdeşleşme sürecinin doruk noktasını teşkil eder. Bu çalışma, Attâr’ın Mantıku’t-Tayr’ında kullanılan kuş sembollerinin insanın manevi tekâmül sürecini nasıl yansıttığını ve tasavvufî öğretilerin somutlaşmasına nasıl katkı sağladığını detaylı bir biçimde incelemeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda, kuşların temsil ettiği özelliklerin ve vadilerin derin anlamlarının insan-ı kâmil olma yolundaki etkilerini, bu yolculukta kazanılan manevi erdemleri ve sâlikin içsel yolculukta karşılaşacağı dönüşümleri gözler önüne sermeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda, Attâr’ın eseri, insanın ilahi hakikate ulaşma sürecinde karşılaşacağı engelleri, zaafları ve erdemleri ustalıkla betimleyen bir rehber olarak değerlendirilmektedir. |
|---|---|
| ISSN: | 2980-2407 |